[ Pobierz całość w formacie PDF ]
Rzymskiej wywołały uwagi na temat włoskiej
teologii współczesnej, negatywna ocena me-
tody scholastycznej i szczególne podejście do
roli Nauczycielskiego Urzędu Kościoła. Doszło
do wydania kontr-oświadczenia, podpisanego
przez znanych reprezentantów teologii rzym-
skiej, w którym bronili oni stanowiska, \e au-
torytety kościelne powinny interweniować
w sytuacji popełniania błędów teologicznych
i odrzucali ostrą krytykę wobec Szkoły Rzym-
skiej. Pomimo sprzeczności, które wydawały
się nie do przezwycię\enia, kongres uczonych
zakończył się polubownie.
Tuas libenter - odpowiedz Piusa IX
21 grudnia 1863 r. papie\ Pius IX wystoso-
wał list apostolski do arcybiskupa Monachium
oraz do Freisinga, Gregora von Scherr. Dóllin-
ger, jako jeden z inicjatorów kongresu uczo-
nych w Monachium, domagał się wolności dla
nauki i teologii. Pius IX natomiast sformułował
jasne wytyczne odnośnie naukowego upra-
wiania teologii. Jaki skutek miała reakcja pa-
pie\a? Czy wywołała kontrowersje wokół
ró\nych teorii naukowych? Czy sprowokowała
do czegoś uznaną od dawna teologię uniwer-
sytecką? A mo\e wskutek uproszczeń wypa-
czamy poglądy Dóllingera, skupiając się wy-
139
II. PASTERZ SWOJEGO KOZCIOAA
łącznie na bojowym zawołaniu wolność dla
nauki"? Dóllinger był z zało\enia bardziej his-
torykiem ni\ teologiem. Jego duchowość wy-
rosła ze świadomości historycznej opartej na
filozofii heglowskiej; pozostawał pod rosną-
cym wpływem Oświecenia i rozbudzonych
przez romantyzm uczuć narodowych. Mo\na
go określić jako członka niemieckiej gildii aka-
demików, którzy poło\yli wielkie zasługi dla
rozwoju kultury i to\samości narodowej. Brze-
mienny w skutkach dla Kościoła był natomiast
fakt, \e tego rodzaju otwarcie się na naród
i jego chlubną" historię automatycznie czy-
niło z Kościoła przeciwnika. Bo to właśnie Koś-
ciół opowiadał się za internacjonalizmem i et-
nicznym odgraniczaniem się, dla dobra
świadomości katolickiej.
Nam Niemcom jest dane..."
Ju\ w latach 1848/49 Dóllinger postawił so-
bie za cel stworzenie niemieckiego kościoła
narodowego" pod przewodnictwem prymasa,
jednak\e takiego, który miał być silnie związa-
ny z Rzymem. Jedno z przemówień z tamtego
okresu pokazuje, z jak wielką emfazą i teolo-
gicznym zadęciem Dóllinger podchodził do na-
rodu, w tym wypadku do narodu niemieckiego:
Narodowość jest czymś, co wypływa z ludz-
kiej woli, jest czymś tajemniczym, a w swoim
ostatecznym wymiarze wypływa z woli Boga...
Naród niemiecki stanowi niezaprzeczalnie in-
strument historyczny w skali światowej, który
znajduje się w rękach Bo\ej Opatrzności."
140
PIUS IX I KONTROWERSYJNA NIEOMYLNOZ
Zró\nicowanie narodowe w ramach Kościoła
katolickiego tworzy wewnętrzną podstawę
dla kościoła narodowego". To Bóg sprawił, \e
większość narodu znowu stała się katolicka; ta
część narodu jest właściwym nośnikiem i re-
prezentantem niemieckiej narodowości".
We wspomnianym ju\ wcześniej referacie
Dóllingera pt. Przeszłość i terazniejszość teo-
logii katolickiej" 15 lat pózniej dochodzi do
narodowego przegięcia w niemieckiej teolo-
gii: Tak oto w dzisiejszych czasach świecznik
wiedzy teologicznej przemieszcza się z daw-
nych miejsc i przyszła kolej na to, by naród
niemiecki stał się najznakomitszym nośnikiem
i propagatorem dyscyplin teologicznych ... Cha-
ryzma naukowej ostrości i dokładności, głębia
badań prowadzonych bez wytchnienia i nie-
zmordowanej pracy umysłowej, to wszystko
jest dane Niemcom."
O narodowym zapatrzeniu świadczy tak\e
następujący fragment z jego referatu: To
w Niemczech powinniśmy szukać przyszłej oj-
czyzny dla teologii katolickiej. W końcu \aden
inny naród, a właśnie Niemcy, z takim pietyz-
mem, miłością i dokładnością pielęgnowali
dwoje oczu teologii: historię i filozofię; Niem-
cy stali się w obu dziedzinach nauczycielami
wszystkich nacji."
Niemiecko-narodowa arogancja nie uwa\ała
za stosowne zagłębiać się w teologię Szkoły
Rzymskiej, którą Dóllinger wyśmiewał jako
relikt mrocznej przeszłości. Nie wspominali
o niej nawet wybitni przedstawiciele z innych
krajów, tacy jak np. kardynał John Henry New-
man, chocia\ historia teologii dawniejszych
141
II. PASTERZ SWOJEGO KOZCIOAA
czasów została uhonorowana zarówno przez
Dóllingera jak i w skali międzynarodowej. Jed-
nak\e na potrzeby terazniejszości niemiecki
historyk nakładał okulary z tak silnym zabar-
wieniem narodowym, \e konkurencyjne przy-
czynki w teologii, w tym tak\e te, które odno-
siły sukcesy w Rzymie i w kręgach związanych
z ultramontanizmem, były celowo ignoro-
wane. A mo\e komuś, kto teologię traktuje jak
urząd cenzorski do zwalczania niepopraw-
ności, wydawało się, \e myślenie teologiczne
bliskie Kościołowi i zgodne z jego nauką, nie
jest teologią?
Tego rodzaju tony musiały budzić powa\ne
zastrze\enia w Rzymie, który z uwagi na sy-
tuację polityczną we własnym kraju był wy-
czulony na wszelkie nacjonalistyczne eks-
cesy" społeczne. Ponadto trzeba pamiętać
o wspomnianym ju\ wcześniej przemieszaniu
się ról między teologią i Nauczycielskim Urzę-
dem Kościoła. W doktrynie Dóllingera teologia
uzyskała własne narzędzie poprzez historię:
wszystkie współcześnie istniejące elementy
składowe chrześcijaństwa i Kościoła podle-
gają ciągłemu procesowi relatywizacji poprzez
historię. To interesujące, \e w osobie Dóllin-
gera i w jego dociekaniach teologicznych
mamy z jednej strony do czynienia z próbą
uwolnienia teologii od Urzędu Nauczyciel-
skiego Kościoła, z drugiej zaś z próbą wyraz-
nego wchłonięcia wiedzy teologicznej przez
swoistego rodzaju tumult niemieckości", jak
gdyby w innych krajach na tej ziemi nie ist-
niała teologia kompetentna, oparta na znajo-
mości rzeczy.
142
PIUS IX I KONTROWERSYJNA NIEOMYLNOZ
Na reakcję z Rzymu nie trzeba było długo
czekać. Pius IX przesłał wspomniany ju\ list do
arcybiskupa Monachium, w którym bardzo
szczegółowo sformułował swoje negatywne
stanowisko wobec tez zawartych w referacie
Dólllingera wygłoszonym na kongresie uczo-
nych. Tuas libenter, odrzucając deprecjonowa-
nie tradycyjnej teologii i jej relatywizację z his-
torycznego i filozoficznego punktu widzenia,
stanowi próbę zrównowa\enia tych tendencji;
jednocześnie stara się podkreślić ścisły zwią-
zek między Nauczycielskim Urzędem Kościoła
i teologią. Fakt, \e teologia uniwersytecka
miała stać się elementem korygującym nau-
czanie Kościoła, było myślą raczej zabawną nie
tylko dla Piusa IX; teologia naukowa, akade-
micka, nie jest w stosunku do Nauczycielskiego
Urzędu Kościoła równorzędnym partnerem
w dyskusji, nie tworzy dla niego uprawnionej
opozycji. Teologia pozostaje w słu\bie autory-
tatywnego zwiastowania Kościoła.
Pseudonim Janus"
6 lutego 1869 r. w czasopiśmie Civilta Catto-
lica, organie prasowym Jezuitów, napisano, \e
[ Pobierz całość w formacie PDF ]